آموزشي-خبري

مفصل فكي-گيجگاهي (TMJ) يكي از پيچيده‌ترين مفاصل بدن است كه مسئول حركات دهان هنگام صحبت كردن، جويدن و خميازه كشيدن است. بسياري از افراد در طول زندگي خود با مشكلاتي مانند درد، صدا دادن (كليك) يا محدوديت حركتي اين مفصل مواجه مي‌شوند. اين اختلالات كه به‌طور كلي تحت عنوان "اختلالات مفصل فكي-گيجگاهي (TMD)" شناخته مي‌شوند، مي‌توانند زندگي روزمره را تحت تأثير قرار دهند. در اين مقاله، به بررسي علل، علائم و روش‌هاي درماني مؤثر براي اين مشكل مي‌پردازيم.

علل ايجاد درد و كليك مفصل فكي

اختلالات مفصل فكي-گيجگاهي مي‌توانند ناشي از عوامل مختلفي باشند كه برخي از مهم‌ترين آن‌ها عبارتند از:

• استرس و دندان‌قروچه (براكسيسم): فشار ناشي از استرس يا عادت به ساييدن دندان‌ها روي هم مي‌تواند به مفصل فكي آسيب برساند.

• آسيب‌هاي فيزيكي: ضربه به فك يا صورت در اثر تصادف، ورزش يا ساير حوادث ممكن است باعث جابجايي ديسك مفصلي يا التهاب شود.

• آرتريت: بيماري‌هاي التهابي مانند آرتريت روماتوئيد مي‌توانند مفصل فكي را درگير كنند.

• عادات نادرست: جويدن آدامس بيش از حد، گاز گرفتن مداد يا ناخن، و حتي وضعيت نادرست بدن (مانند قوز كردن) مي‌توانند فشار مضاعفي بر اين مفصل وارد كنند.

علائم شايع اختلالات مفصل فكي

اگرچه درد فك و صدا دادن مفصل از نشانه‌هاي بارز اين مشكل هستند، اما TMD مي‌تواند با علائم ديگري نيز همراه باشد، از جمله:

• دردي كه به گردن، شانه‌ها يا گوش انتشار مي‌يابد.

• سردردهاي مزمن، به‌ويژه در ناحيه شقيقه‌ها.

• احساس قفل شدن فك هنگام باز يا بسته كردن دهان.

• گوش‌درد بدون عفونت واضح.

راهكارهاي درماني مؤثر

خوشبختانه، بسياري از موارد اختلالات مفصل فكي با روش‌هاي غيرجراحي بهبود مي‌يابند. برخي از اين روش‌ها شامل:

۱. مديريت استرس و اصلاح عادات

از آنجا كه استرس يكي از عوامل تشديدكننده TMD است، تكنيك‌هايي مانند مديتيشن، يوگا يا تنفس عميق مي‌توانند به كاهش تنش عضلات فك كمك كنند. همچنين، خودداري از جويدن آدامس و غذاهاي سفت توصيه مي‌شود.

۲. استفاده از محافظ دندان (نايت گارد)

براي افرادي كه دندان‌قروچه دارند، يك نايت گارد سفارشي ساخته شده توسط دندانپزشك مي‌تواند از فشار روي مفصل فكي بكاهد.

۳. فيزيوتراپي و تمرينات فك

فيزيوتراپيست‌ها مي‌توانند با آموزش تمرينات خاص، به بهبود دامنه حركتي فك و تقويت عضلات آن كمك كنند. مثال ساده‌اي از اين تمرينات:

• آهسته باز و بسته كردن دهان به مدت ۵ دقيقه در روز.

• جلو بردن چانه به صورت كنترل‌شده براي تقويت عضلات.

۴. دارودرماني

در موارد درد شديد، پزشك ممكن است داروهاي ضدالتهاب غيراستروئيدي (مانند ايبوپروفن)، شل‌كننده‌هاي عضلاني يا حتي تزريق كورتون را توصيه كند.

۵. جراحي (در موارد بسيار شديد)

اگر روش‌هاي فوق مؤثر نباشند، گزينه‌هايي مانند آرتروسنتز (شستشوي مفصل) يا جراحي باز به عنوان آخرين راهكار مطرح مي‌شوند.

پيشگيري: چگونه از تشديد مشكل جلوگيري كنيم؟

• وضعيت بدني خود را اصلاح كنيد: سر و گردن بايد در راستاي ستون فقرات قرار گيرد، به‌ويژه هنگام كار با كامپيوتر.

• از غذاهاي نرم استفاده كنيد: پوره سيب زميني، سوپ و موز گزينه‌هاي بهتري نسبت به آجيل يا گوشت‌هاي سفت هستند.

• گرمايش فك قبل از صحبت طولاني: اگر سخنران هستيد، پيش از شروع جلسات، فك خود را با حركات ملايم گرم كنيد.

جمع‌بندي

درد و كليك مفصل فكي اگرچه آزاردهنده است، اما در بيشتر موارد با تغيير سبك زندگي و درمان‌هاي ساده قابل مديريت است. توجه به علائم اوليه و مراجعه به موقع به دندانپزشك يا متخصص مي‌تواند از تبديل شدن آن به يك مشكل مزمن جلوگيري كند. اگر شما هم تجربه‌اي در اين زمينه داريد، به ياد داشته باشيد كه تشخيص زودهنگام كليد درمان موفق است!

منبع: drmarshad.com